Het Snijders&Rockoxhuis, verrassend museum in hartje Antwerpen

In februari 2018 opende in Antwerpen het Snijders&Rockoxhuis, de opvolger van het Rockoxmuseum, gewijd aan de vroegere burgemeester en kunstverzamelaar Nicolaas Rockox. Het pand van buurman en schilder Frans Snijders is erbij gekomen. Het museum bestaat uit twee met zorg gerestaureerde historische panden, beide behorend tot het patrimonium van KBC.

De leefwereld van hun zeventiende-eeuwse bewoners wordt er opgeroepen met kunstwerken uit de eigen rijke collectie zestiende- en zeventiende-eeuwse kunst, aangevuld met langdurige bruiklenen uit de (depot)verzamelingen van Belgische musea (KMSKA, Maagdenhuismuseum, MAS, Vleeshuis, Rubenshuis, Groeningemuseum, KMSKB, Museum M), buitenlandse musea (Musée de Flandre Cassel, Museumslandschaft Hessen Kassel, Museum der bildenden Künste Leipzig, Centraal Museum Utrecht, Liechtensteinmuseum Wenen, Prado Madrid en Frey-Näpflin Stiftung Stans) en privéverzamelingen (o.a. Phoebuscollectie en het Loterijmuseum).



Museum
Het Snijders&Rockoxhuis wil een ontmoetingsplaats zijn om kunst en geschiedenis te beleven. De
zeventiende-eeuwse panden, getuigen van de Antwerpse barok, scheppen een kader om kunst tot leven te
wekken. Samen met het immateriële erfgoed, de verhalen, het tijdskader, vormen ze een organische
eenheid. Het museum onderschrijft hiermee een statement van de Turkse Nobelprijswinnaar Orhan
Pamuk: “Museums must not confine themselves to showing us pictures and objects from the past; they must also
convey the ambiance of the lost time from which those objects have come to us. And this can only happen
through personal stories.” (New York Times, 03/2014) 



Nicolaas Rockox en Frans Snijders waren spilfiguren in het Antwerpen van de baroktijd. Beiden drukten ze hun stempel op het culturele en sociale leven van hun stad, Nicolaas als burgemeester, Frans als bedreven schilder van dieren en stillevens. 20 jaar lang waren ze ook buren in twee aangrenzende patriciërswoningen in de Keizerstraat. Over de schouders van Nicolaas en Frans kijken we naar hun leefomgeving, naar kunst creëren en kunst bevorderen, naar verzamelen en etaleren, naar vermaak en vertier, naar markten en gedekte tafels, naar natuur en tuinen, naar de humanist en de modale burger in de woelige tijd waarin ze leefden.

Nicolaas en Frans hebben bovendien nog een patriciërsfamilie te gast. Ze verwelkomen De Duarte’s. Zij verhandelden juwelen, maar het waren vooral hun muzikale talenten waarover tijdgenoten vol bewondering spraken. Om hun verhaal te vertellen heeft het Antwerpse museum Vleeshuis zijn expertise ter beschikking gesteld en instrumenten in langdurige bruikleen gegeven.



Wie was Nicolaas Rockox?
Nicolaas Rockox (Antwerpen, 1560-1640) stamde uit een gegoede Antwerpse adellijke familie. Hij
studeerde rechten in Leuven, Parijs en Douai en speelde in de eerste helft van de zeventiende eeuw een
erg belangrijke rol in het politieke, artistieke en sociale leven van zijn stad. Onder meer als schepen en als
burgemeester oefende hij verantwoordelijke functies uit. Zijn diplomatie, zijn verwevenheid met de stad
en zijn invloed golden vooral in de periode tussen de Val van Antwerpen in 1585 en de aanloop naar de
Vrede van Münster in 1648, de definitieve scheiding van de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden.



Nicolaas huwde de Spaanse Adriana Perez, afkomstig uit een oud en rijk koopmansgeslacht. Nicolaas en
Adriana kochten in 1603 hun woning, Den Gulden Rinck, in de Keizerstraat en lieten ze in Vlaamse
renaissancestijl verbouwen. Het werd hun kunsttempel. KBC kocht de patriciërswoning in 1970, liet ze voor
de tweede maal grondig restaureren en beheert ze sindsdien als een belangrijke getuige van het grootse
verleden van Antwerpen.

Zijn liefde voor kunst
Rockox maakte zich ook uitzonderlijk verdienstelijk als mecenas, humanist, oudheidkundige en numismaat.
Hij lag mede aan de basis van het succes van Rubens in het tweede decennium van de zeventiende eeuw
door die grootmeester van de barok belangrijke opdrachten te geven. Als burgemeester vroeg Rockox aan
Rubens om De aanbidding der wijzen (Madrid, Prado) te schilderen voor het Antwerpse stadhuis. Als particulier bestelde hij bij Rubens onder meer zijn beroemde grafstuk Het ongeloof van Thomas (Antwerpen, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten), en als hoofdman van het kolveniersgilde gaf hij Rubens de opdracht om de beroemde Kruisafneming voor het altaar van dat gilde in de Antwerpse kathedraal te schilderen.

Dat Rockox een hart voor kunstwerken had, bewijst ook zijn kunstverzameling. De boedelbeschrijving van zijn sterfhuis licht een tipje van de sluier en vermeldt 82 schilderijen die Rockox tijdens zijn leven bij elkaar bracht. Daaruit blijkt dat Rockox een verzamelaar van hedendaagse kunst was. 

Zijn huis vandaag
De boedelinventaris van het sterfhuis van Rockox vormt een leidraad en een belangrijke inspiratiebron
om het huis te ontsluiten. We ontdekken er zijn ontvangstkamer, waar Rockox zichzelf voorstelt als
buitenburgemeester en zijn netwerk ontvouwt. Zijn kunstkamer is een presentatie van Antwerpens
beste talenten. In zijn studiolo ontdekken we Rockox’ interesse voor de natuur in al haar aspecten.

In de volgende kamers maken we kennis met vermaak en vertier in de 17e eeuw, Jan Modaal versus de rijke
patriciër. En in de keuken proeven we van de culinaire genoegens in Rockox’ tijd. Op de eerste verdieping ontdekken we een heuse muziekkamer en maken er kennis met de muzikale familie Duarte. 



Wie was Frans Snijders?
Frans Snijders (1579-1657) was een Antwerpse tekenaar en schilder. Hij maakte vooral naam als stillevenen
dierenschilder. Zijn scherpe oog, zijn kennis van de natuur en zijn originele composities vormden voor
vele kunstenaars een inspiratiebron tot diep in de negentiende eeuw. Hij huwde in 1611 met Margriete de
Vos (?-1647), de zus van de dierenschilder Paul (1595-1678) en de portretschilder Cornelis de Vos (1584-
1651). Vanaf 1622 woonden Frans en Margriete in de Keizerstraat. Ze kochten er de patriciërswoning De
Fortuyne. Ook deze woning werd door KBC voor de tweede maal gerestaureerd en museumklaar gemaakt.

Zijn loopbaan
Frans was een leerling van Hendrick van Balen I (1573-1632) en Pieter Brueghel II (1564-1638). Maar
belangrijker voor Snijders was de ontmoeting met Jan Brueghel I (1568-1625), de broer van Pieter Brueghel
II. Jan had veel meer dan zijn broer aandacht voor het detail, een talent dat ook Snijders bezat. Jan werd
Frans’ mentor. Snijders was op zijn beurt de leermeester van Joannes Fijt (1611-1661). Frans werd in 1602
vrijmeester in het Antwerpse Sint-Lucasgilde. In 1628 werd hij aangesteld als deken van dat gilde.

Snijders verbleef van 1608 tot 1609 in Italië, waar hij in Rome en Milaan werkte. Hij vestigde zich daarna in
Antwerpen, waar hij zich ontpopte tot stilleven- en dierenschilder en meester in machtige jachttaferelen.
Snijders werd vaak gevraagd door andere kunstenaars om stillevens en dieren in hun werken te integreren.
Zo werkte hij onder meer samen met Abraham Janssens (1567-1632), Cornelis de Vos (1584-1651), Jacques
Jordaens I (1593-1678) en Peter Paul Rubens (1577-1640). Snijders was niet enkel een bekende in
Antwerpen, maar eveneens een gevraagd schilder in Engeland. Hij werkte in de Noordelijke Nederlanden
en in Spanje. Ook de aartshertogen Albrecht en Isabella bezaten werk van Snijders.



Zijn huis vandaag
Over de woning van Frans Snijders zijn we minder goed ingelicht. De aankoopakte geeft maar een vage
beschrijving. Wel weten we dat de ruimtes in het huis het atelier van een meester waardig zijn, ideaal om de schilder aan u voor te stellen en zijn kunnen ten volle te etaleren.

Op de benedenverdieping maken we kennis met de meester zelf met een schitterend portret van hem en zijn echtgenote door Anthony van Dyck. We laten er ook jacht- en vistaferelen zien, van hem en zijn navolgers. Op de eerste verdieping zijn stillevens en vogels aan de beurt. De kunstenaar schittert in een tactiele weergave van dieren en vruchten, een perfecte enscenering en een gedurfde weergave van spanning en dramatiek.

De beste buren
Snijders kon goed met Nicolaas Rockox opschieten. Ze hadden beiden een kunstverzameling. Rockox bezat
een stilleven van Snijders. De burgemeester had zijn naam als oudheidkundige al gemaakt en zal Frans
Snijders wellicht geholpen hebben toen die zich in 1616 vijf gipsen afgietsels aanschafte uit de
nalatenschap van Cornelis Floris III, waaronder bustes van Marcus Aurelius en Hercules. Die aankopen
wijzen op zijn belangstelling voor de klassieke oudheid en voor het neostoïcisme, dat de humanist Justus
Lipsius gestalte gaf.

Snijders en Rockox hebben zich onafhankelijk van elkaar in 1621 laten portretteren door Anthony van Dyck, wat wijst op de belangrijke status van beide heren. Rockox nodigde Snijders uit om de laatste codicil bij zijn testament als getuige te ondertekenen. Zijn Rockox en Snijders al meer dan 400 jaar overleden, hun huizen blijven getuige van een boeiend stukje Antwerpse geschiedenis. 

Praktisch  
Snijders&Rockoxhuis
Keizerstraat 10
2000 Antwerpen

Openingstijden: dinsdag tot zondag: van 10 tot 17 uur, op Paasmaandag en Pinkstermaandag
Gesloten: maandag, 1 januari, 1 mei, O.L.H.-Hemelvaart, 1 november en 25 december.

Reageer op dit artikel

Mail de redactie

Deel dit artikel!